Slikproblemen

Gevolgen van MS • Artikel

Wat zijn de kenmerken bij MS?
Slikproblemen worden bij MS helaas vaak over het hoofd gezien, maar komen wel regelmatig voor. Slikproblemen of dysfagie sterk verschillen in mate en ernst. Het is allang geen klacht meer van uitsluitend een later stadium van MS. Hoogstwaarschijnlijk heeft 25% van de MS-patiënten te maken met slikklachten.¹ Dit kunnen problemen zijn met het kauwen, voedsel dat in de keelholte blijft steken, langzame of moeilijke beweging van voedsel naar achter in de mond, hoesten en spetteren tijdens het eten, en verslikken en kwijlen door overmatige speekselproductie. Het is zelfs mogelijk, dat je er zelf niet eens bewust van bent.
Mocht je tijdens het eten of drinken soms ademhalingsmoeilijkheden krijgen of als je stem direct na het slikken anders klinkt, maak dit dan zo snel mogelijk kenbaar bij je arts.
Gelukkig zijn slikklachten meestal niet ernstig en goed te behandelen. Maar onbehandelde slikproblemen kunnen wel leiden tot ondervoeding en uitdroging. Ook kan het je angstig maken, omdat je bang bent om je verslikken, waardoor je minder gaat eten en drinken. Bovendien kan voedsel dat in de luchtwegen terecht komt, ten gevolge van een minder goede slikreflex, een infectie veroorzaken.

(2,3,4)

Slikken is een complex proces waarin de mond, de tong, de keel en slokdarm heel goed samenwerken. Het begint in de mond en zodra het voedsel in de keelholte komt wordt de slikreflex opgewekt. Een aspect van deze reflex is dat de luchtpijp wordt afgesloten door het strottenklepje en het voedsel over het klepje de slokdarm inglijdt. De luchtpijp wordt tijdens het slikproces tijdelijk afgesloten door het strottenklepje.
Bij MS veroorzaakt het afweersysteem van het lichaam een ontsteking, die het beschermende laagje rondom de zenuwen in het centrale zenuwstelsel beschadigt. Bij slikproblemen zijn de zenuwen, of het deel van de hersenen dat betrokken is bij het slikproces, aangedaan. Waardoor het complexe proces niet meer optimaal verloopt, en de normale slikreflex verstoord is geraakt.
Bij MS kan het ook zijn dat spieren in de mondholte minder goed werken, soms is het de tong die onvoldoende onder controle is te houden (stuurloosheid) of wordt de slikreflex niet op tijd opgewekt.

(2)

Allereerst is het belangrijk om een slikprobleem te signaleren. De volgende stap is het nader onderzoeken van het specifieke probleem. Er zijn verschillende manieren om dat te onderzoeken. Vaak is het een gezamenlijke inspanning van jou , een radioloog en een logopedist.
De logopedist observeert aan de hand van het door jou bijgehouden voedingspatroon, wat er anders is ten opzicht van een normaal slikpatroon. Een radioloog kan met behulp van röntgendoorlichting de oorzaak opsporen. Met deze methode is het mogelijk om een hoeveelheid voedsel te volgen van mond naar slokdarm en zo de exacte locatie van het probleem in kaart te brengen.
Slikken is meer dan een mechanisch proces. Het is een onderdeel van eten, een beleving die al begint voordat we daadwerkelijk voedsel in onze mond hebben. Een vloeibaar dieet is dan ook nooit een volledige oplossing, want het voedsel moet ook iets aangenaams hebben. Het kan belangrijk zijn om een compromis te vinden tussen het plezier van gewoon eten en het oplossen van slikproblemen door het eten van vloeibaar eten. Een diëtist kan je hierbij helpen.

(2,3)

Matig warme dranken en voeding, deze kunnen invloed hebben op de zenuwen
Koele voeding kan je wellicht ook helpen de conditie van de zenuwen te verbeteren
Concentreer je op het eten en combineer het niet met iets anders (TV kijken)
Kauw je eten zorgvuldig
Laat je niet afleiden tijdens het eten, ook een gesprek voeren kan afleiden
Eet aan tafel en ga goed rechtop zitten
Spoel het vaste voedsel niet weg met vloeistof, maar neem liever kleine hapjes en eventueel een kleinere lepel
Begin met het voedsel dat je het lastigste vindt om te eten

(3)

Gebruik zachte voeding om je kauwspieren aan het werk te houden
Zorg dat de maaltijd aantrekkelijk oogt, varieer met kleuren
Matig met melkproducten ivm slijmvorming of vervang melk door zure melkproducten
Voeding pureren kan het slikken vergemakkelijken

(3)

Probeer altijd rustig te blijven
Spuug het eten dat je nog in je mond hebt uit
Probeer goed en krachtig te hoesten
Ga hiermee door totdat de hoestprikkel helemaal weg is

(3)

Wanneer jij last hebt van slikproblemen kan je behandelend arts je doorverwijzen naar een logopedist. Deze zal een behandelplan samen met jou opstellen en je verscheidene oefeningen geven. De logopedist kan jou bijvoorbeeld leren om de automatische handelingen zoals slikken, die voorheen vanzelf gingen, nu bewust te doen.
Een diëtist kan je helpen met eventuele aanpassingen in de voeding, wanneer er een tekort aan noodzakelijke voedingstoffen dreigt. Of wanneer je vastloopt met het variëren en aantrekkelijk houden van je maaltijden.

(3,5)