Evenwicht- en coördinatieproblemen
Wat zijn de kenmerken bij MS?
Problemen met het evenwicht en coördinatie horen bij MS. De oorzaken en gevolgen van evenwichtsstoornissen bij MS kunnen wel variëren van persoon tot persoon, in duur en mate.
Evenwichtsstoornissen kunnen het gevolg zijn van duizeligheid. Het kan dan lijken alsof het gevoel van het contact met de omgeving is verstoord. Het geeft je een licht gevoel in het hoofd of het gevoel alsof je gaat flauwvallen. Een andere evenwichtsklacht bij MS is vertigo, een gevoel van duizeligheid waarbij de wereld rond lijkt te draaien.
Problemen met het evenwicht bij MS kunnen ook ontstaan wanneer het niet lukt om bewegingen te coördineren. Er wordt dan gesproken van stuurloosheid of ataxie.
Stuurloosheid kan optreden in verschillende delen van het lichaam en in alle bewegingen, zelfs oogbewegingen. Wanneer het optreedt in armen of handen zal dit niet direct leiden tot evenwichtsstoornissen, maar het kan bijvoorbeeld lastiger voor je worden om iets te drinken zonder te morsen, te schrijven of een knoop dicht te maken. Een kenmerk van stuurloosheid in de benen is het wijdbeens en slingerend lopen. Bij stuurloosheid van de romp zwaait deze heen en weer bij het opstaan of lopen. Daarnaast kan stuurloosheid invloed hebben op de spraak.
Deze evenwichtsstoornissen, of eigenlijk coördinatiestoornissen, zijn voor anderen mensen goed zichtbaar en vertonen overeenkomsten met een dronkenmansgang. Hierdoor komt het helaas nogal eens voor dat je moet uitleggen dat je niet dronken bent, maar af en toe waggelt of anders praat ten gevolge van MS.(1)
- Draag goede schoenen voor goed contact met de ondergrond
- Kijk extra uit met gladde vloeren
- Draai niet plotseling
- Sta niet te snel op
- Pas op met alcohol, met name bij stuurloosheid
- Loop wat meer wijdbeens voor extra stabiliteit
- Ondersteun je arm met de elleboog op een tafel
- Maak gebruik van hulpmiddelen
(2) -
https://www.msweb.nl/meer-over-ms/zorg-revalidatie/bewegen-en-fysiotherapie/evenwicht-en-ms/. Laatst bekeken januari 2022
-
http://www.stichtinghoormij.nl/CmsData/Flyers/NVVS_A5brochure_Evenwichtsoefeningen_web.pdf. Laatst bekeken januari 2022
Evenwicht of balans is het resultaat van samenwerking tussen drie kernsystemen: de ogen, een gedeelte van het binnenoor (het evenwichtsorgaan) en sensoren in gewrichten, spieren en huid. De hersenen verwerken continu een grote hoeveelheid signalen afkomstig van deze systemen. Op basis van de verwerkte informatie zenden de hersenen vervolgens signalen uit via de zenuwbanen, door het ruggenmerg, naar de spieren. Houding en beweging worden op deze manier geregistreerd en vervolgens op basis van veranderende informatie gecorrigeerd, zodat je in balans blijft. Ook wanneer je stil staat.
Bij MS veroorzaakt het afweersysteem van het lichaam een ontsteking, die het beschermende laagje (myeline) rondom de zenuwen beschadigt. Hierbij kan ieder deel van het centrale zenuwstelsel aangetast worden, dus ook delen die bij het evenwicht zijn betrokken.
Bij evenwichtsstoornissen of coördinatiestoornissen kan de informatievoorziening van één de drie kernsystemen verstoord zijn. Zo kan duizeligheid het gevolg zijn van een aantasting van de zenuwen, die de bewegingen van de ogen aansturen. En verwarrende berichten vanuit het binnenoor kunnen leiden tot vertigo.
Stuurloosheid is meer het gevolg van invloed die MS heeft op de verwerking van informatie, doordat een bepaald deel in de kleine hersenen (het cerebellum) beschadigd is. De prikkels naar de verschillende spieren die nodig zijn om bewegingen soepel te laten verlopen, worden door de beschadigingen niet goed overgebracht.
Een andere oorzaak van evenwichtsstoornissen is een infectie van het binnenoor of kleine deeltjes die vast zitten in het binnenoor. Deze afwijkingen kunnen bij iedereen duizeligheid veroorzaken, dus ook wanneer je MS hebt kan dit een oorzaak zijn van je evenwichtsproblemen. Echter vragen deze afwijkingen om een andere behandeling dan de evenwichtsstoornissen, die het gevolg zijn van MS.
Tot slot kan het zijn dat bepaalde medicatie een negatieve uitwerking heeft op je evenwicht. Dit betreft vooral middelen tegen spierspasme en stijfheid.(1)
Evenwichtsstoornissen vergroten de kans op vallen en daarom is het verstandig om in eerste instantie maatregelingen te nemen, die de kans op vallen verminderen. Zorg daarom voor houvast op gevaarlijke plekken, zoals onder de douche.
Daarnaast is het van belang te achterhalen, waardoor je balansproblemen ontstaan. Deze kennis is essentieel voor een optimale behandeling. Een fysiotherapeut of je eigen neuroloog kan dit bij jou onderzoeken. Als je dit onderzoek met enige regelmatig laat doen, kun je eventuele veranderingen op tijd signaleren, maar bovenal ook verbeteringen constateren.
In balans blijven is iets waar je normaal gesproken niet over na hoef te denken, maar met MS kan het je extra moeite kosten. Hierdoor heeft het ook invloed op de manier waarop jij je verplaatst, op ieder moment van de dag. Bijvoorbeeld van huis naar werk, maar ook binnenshuis. De evenwichtsstoornissen kunnen ook merkbaar zijn bij het uitvoeren van activiteiten, zoals lezen of naar een film kijken. Je zal het vooral merken wanneer je meerdere dingen tegelijkertijd probeert te doen. Daarom is het belangrijk om je te concentreren op één activiteit. Je zult merken dat wanneer je je alleen op het lopen concentreert, het lopen beter gaat. (2)
Houdingsadviezen van fysiotherapeuten, ergotherapeuten en ook revalidatie kunnen erg nuttig voor je zijn. Dit type behandeling is er vooral op gericht om je te leren om te gaan met evenwicht en stuurloosheid. Je kunt vallen leren voorkomen of zelfs ‘goed’ leren vallen. Fysiotherapeuten en bewegingsdeskundigen kunnen je bovendien adviseren over hulpmiddelen en hoe je deze optimaal kunt benutten.
Tijdens een aanval (of schub) kan je evenwicht slechter worden. Er zijn behandelingen om het herstel van een aanval te versnellen. Dus evenwichtsproblemen, die door de aanval ontstaan of verergeren kunnen worden behandeld.
Wanneer je erg misselijk wordt van de duizeligheid zijn er ook middelen tegen misselijkheid, maar deze zijn voornamelijk bedoeld om acute situaties te behandelen, niet voor langdurig gebruik. Andere medicijnen die verlichting kunnen bieden bij chronische stuurloosheid of evenwichtsproblemen worden alleen bij ernstige klachten gegeven, omdat deze vaak ook bijwerkingen geven.
Chronische evenwichtsstoornissen zijn meestal niet zo goed te behandelen met medicijnen.
Ook kan je balans verstoord raken wanneer je lichaamstemperatuur stijgt, zoals bij een infectie. Het behandelen van de infectie geeft dan verbetering van de klachten.(1)
Meestal verdwijnen de ergste evenwichtsproblemen na verloop van tijd weer. Maar bij MS kunnen de klachten later in het ziektestadium weer terug komen of zelfs blijven bestaan. Gelukkig is het zelden zo, dat je ernstig beperkt wordt in het dagelijks leven door evenwichtsstoornissen. Mochten evenwichtsstoornissen je onzeker maken, dan kan het zinvol zijn om ook de emotionele kant van de evenwichtsproblemen mee te nemen in de behandeling. (1)
MAT-NL-2101593 v1.0-012022